ملاک باب اجتماعاسباب تحقق اجتماع امر و نهی در شیء واحد را ملاک باب اجتماع گویند. ۱ - تعریفمنظور از ملاک باب اجتماع، شرایطی است که تحقق آنها باعث انعقاد بحث اجتماع امر و نهی در شیء واحد و جدایی این باب از باب تعارض و غیر آن می‌گردد. ۲ - شرایط اجتماع امر و نهیاین شرایط عبارت است از: ۱. اتحاد آمر و ناهی؛ کسی که امر می‌کند با کسی که نهی می‌کند یک نفر و یا در حکم یک نفر (مانند معصومان علیهم‌السّلام که نور واحدند) باشد؛ ۲. اتحاد مامور و منهی؛ امر و نهی متوجه شخص واحدی شود؛ ۳. اختلاف عنوان ماموربه و منهی عنه؛ برای مثال، امر به عنوان «نماز» و نهی به عنوان «غصب» تعلق گیرد؛ ۴. اجتماع اتفاقی (مقابل دایمی) ماموربه و منهی عنه در یک مورد؛ مانند: خواندن نماز در خانه غصبی؛ ۵. فعلیت داشتن (دارای ملاک بودن) امر و نهی در ماده اجتماع؛ یعنی همان گونه که خطاب امر به نماز به تنهایی در حق مکلف فعلیت دارد و دارای مصلحت ملزمه است، هنگام تلاقی با خطاب نهی از غصب نیز دارای فعلیت و ملاک باشد، و همان گونه که خطاب نهی از غصب به تنهایی در حق مکلف فعلیت دارد و دارای مفسده ملزمه است، هنگام تلاقی با امر به نماز نیز دارای فعلیت و ملاک باشد. [۱]
کفایة الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص۱۸۶.
[۳]
تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۲، ص۲۱۴.
[۴]
تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۲، ص۲۲۱.
[۵]
کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۳، ص (۴۴-۳۶).
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۷۹۴، برگرفته از مقاله «ملاک باب اجتماع». |